Makieta

Fot. Magda Brzezińska

Szlak złotnickich pałaców i jezior

W wakacyjny dzień, 30 czerwca, grupa projektowa wraz z opiekunami wybrała się na rajd rowerowy. Jechaliśmy szlakiem pałaców i jezior gimny Złotniki Kujawskie. Wyruszyliśmy spod gimnazjum podziwiając po drodze pałace w Rucewku, Palczynie, Lisewie Kościelnym, Leszczach i Krężołach.  Byliśmy także w Rucewie i Jordanowie, gdzie niestety pałace się nie zachowały, pozostały tylko ruiny. Przyczepiliśmy tabliczki dla oznaczenia naszego szlaku z logo naszego projektu. Gdy, zmęczeni i głodni, dotarliśmy do gimnazjum, udaliśmy się do Dziupli, gdzie zjedliśmy pyszną pizzę. Ta wycieczka rowerowa pokazała nam kawałek historii naszej gminy. Myślę, że był to naprawdę udany dzień.

(Julka Sieracka)

A oto trasa, którą przebyliśmy:

1. Rucewo
2. Rucewko
3.  Palczyn
4. Lisewo Kościelne
5. Jordanowo
6. Leszcze
7. Krężoły
8. Tuczno

1. Ruina w Rucewie

http://www.stotom.pl/news.php?readmore=584

Około 2 km na zachód od Złotnik Kujawskich leży wieś Rucewo; w jej północnej części znajduje się dwór z I połowy XIX wieku. Budynek, a właściwie to, co z niego zostało - a zostało już niewiele - po 1945 roku przeszedł na własność Skarbu Państwa, służąc m.in. jako przedszkole i mieszkania. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych minionego stulecia obiekt znalazł się w rękach prywatnych; wyprowadziła się z niego ostatnia lokatorka i od tego czasu zabytek (wpisany do rejestru wraz z parkiem w 1991 r.) zaczął popadać w zapomnienie i ruinę. Dziś pozostały po nim zaledwie ściany, zwłaszcza pierwszej kondygnacji.

(Ania)

2. Dworek w Rucewku

Dwór eklektyczny z pocz. XX w. zbudowany na planie dwóch przylegających do siebie prostokątów. Zachodnia część jest parterowa z poddaszem, zaś wschodnia piętrowa, tworząca ryzalit wysunięty w północnym kierunku, w osi którego znajdują się schody wejściowe. W latach 50. XX wieku posiadłość, będąca własnością Gminy, przeszła w ręce prywatne.

3. Dworek w Palczynie

Eklektyczny zespół dworski z oficyną, z połowy XIX w. Na przełomie lat 20/30-tych XX w. majątek uległ przymusowej parcelacji. W okresie II wojny światowej majątek był zarządzany przez Ulricha Jahnza, niemieckiego obszarnika z Palczyna, członka SS w randze Rottenfiihrera, który był uczestnikiem i wykonawcą tzw. krwawej niedzieli w Inowrocławiu 23 X 1939 r. Jahnz został aresztowany w czerwcu 1940 r. , sądzony przez I Sąd Specjalny Niemiecki w Poznaniu i wyrokiem Sądu z dn.23 VII 1940 r. - uniewinniony. Do końca wojny był postrachem okolicznej ludności. W 1945 r. został rozstrzelany przez żołnierzy radzieckich. W 1946 r. dobra te przejął Skarb Państwa Polskiego, zaś użytkownikiem resztówki została Spółdzielnia Produkcyjna Inowrocław. Od 1955 r. mieściła się tu szkoła podstawowa, a później mieszkania nauczycieli. Od strony południowej dobudowano nowy budynek szkolny. Obecnie posiadłość jest opuszczona, jest własnością UG w Złotnikach Kujawskich, do 2002 r. dwór był zamieszkały. Przylega do niego park z XIX w. o pow. 5 ha. Zachowane są ciągi spacerowe i, mimo dewastacji i zarastania, w miarę czytelny układ przestrzenny. Najstarszy drzewostan, którego wiek wynosi ok. 200-250 lat możemy spotkać w południowej części parku, wokół dużego stawu, oraz przyległych do niego wnętrz. Są to głównie klony pospolite i klony polne, lipy drobnolistne, dęby szypułkowe, kasztanowce białe i wiązy szypułkowe. Spotkamy tu aż 37 pomników przyrody, m.in. 2 lipy srebrzyste, 5 lip drobnolistnych, 3 wierzby kruche, 2 buki pospolite, 2 cyprysiki Lawsona i inne. Dodatkową atrakcję stanowi punkt widokowy, oraz pozostałości niemieckich urządzeń hydrotechnicznych z okresu II wojny. W 1991 r. wnioskowano o uznanie całego parku za kompleksowy pomnik przyrody, biorąc pod uwagę różnorodność gatunków, dobry stan zdrowotny drzewostanu, oraz łatwość odtworzenia układu przestrzennego parku.

4. Pałac w Lisewie Kościelnym

Fot. Marek Kujawa
www.polskiezabytki.pl

Park z XIX w. o pow. 1,5 ha. Zachowany jest tu cenny drzewostan, który reprezentują 32 gatunki drzew, m.in. klony pospolite, jesiony wyniosłe oraz lipy drobnolistne. Ciekawym akcentem parku jest aleja jesionowa prowadząca do dworu oraz krąg zabytkowych lip znajdujących się w jego wschodniej części. Rosną tu również mniej popularne gatunki, takie jak kasztanowce żółte, morawa biała, cyprysiki groszkowe, sosna wejmutka, czy karagana syberyjska.  Znajdują się tu również okazy pomnikowe: lipa drobnolistna o obwodzie w pierśnicy 395 cm, dwa dęby szypułkowe o obwód 305 i 345 cm, oraz osiem jesionów wyniosłych o obwodach do 310 cm. Dzięki obecnemu właścicielowi założenie jest zadbane, stanowi jeden z nielicznych XIX-wiecznych zespołów wiejskich na tych terenach, zachowane do dzisiaj w prawie niezmienionej postaci.

Źródło: polskiezabytki.pl

(Wiktoria)

5. Pałac w Jordanowie 

Wzmianki o folwarku w Jordanowie pojawiły się w ostatnich latach XIX w. Właścicielem majątku był wówczas Ludwik Kramer, folwark obejmował 644ha. Pałac powstał prawdopodobnie w początkach XX w. W okresie międzywojennym włodarzył tu Bruno Kramer, a następnie Eliza Kramer. We wsi był też wyszynk trunków oraz wiatrak Schulkego. Po wojnie majątek został znacjonalizowany i stał się własnością Skarbu Państwa Polskiego. Pałac przez lata popadał w ruinę, a w 2011 r. jego krótka historia zakończyła się wyburzeniem.

Fot. Marek Kujawa 2009 
http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1049/Jordanowo/

Pałac wraz z przylegającą od zachodu oficyną wybudowany był na rzucie litery "L". Korpus główny usytuowany był w osi wschód-zachód. Był to budynek piętrowy, nakryty dwuspadowym dachem. W fasadzie znajdował się nieznaczny ryzalit, zawierający okazały arkadowy ganek poprzedzony schodami, podtrzymujący duży balkon z tralkową balustradą. Nad nim umieszczona była wystawka dachowa zwieńczona trójkątnym frontonem z oculusem. Od północy budynek posiadał dostawioną w późniejszym czasie parterową przybudówkę. W części ogrodowej (zach.) znajdował się duży taras ze schodami zamkniętymi murkami. 

Obok pól uprawnych do majątku należał przepiękny park z bogatym drzewostanem. Rosły w nim potężne stare buki, dęby, jodły i wiele innych rzadkich gatunków drzew, ściętych pazerną ręką powojennych notabli. W parku usytuowany był cmentarz rodzinny Kramerów, z którego pozostały słupy bramy głównej oraz ślady mogił i nagrobków. Obecnie jego większa część jest zamieniona na pole uprawne, a zdziczałe pozostałości o pow. zaledwie 0,2ha trudno odróżnić od rosnącego obok lasu. Pozostały też stawy, które prawdopodobnie niegdyś były częścią założenia parkowego. 

Źródło: polskiezabytki.pl

(Alicja)

6. Dworek w Leszczach

Piętrowy dwór eklektyczny wzniesiony został prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku. Wybudowany na planie nieregularnego prostokąta, z trzypiętrową wieżą w płn.-zach narożniku i z dachem mansardowym krytym gontem. W osi wejściowej znajduje się portyk filarowy podtrzymujący taras, nad nim trójkątny fronton. Od strony południowej przybudowana dawna sala balowa, a od strony północnej oficyna. Dwór stanowił centralny punkt kompozycji przestrzennej dawnego założenia folwarcznego. Do dworku prowadzi droga brukowana odchodząca w kierunku północnym od szosy ze Złotnik Kuj. i kończąca się przy frontowej elewacji dworu szerokim podjazdem, otoczonym od strony dworku niskim ceglanym murkiem. W sąsiedztwie dworu zachował się obecnie bardzo zdewastowany park przydworski  z XIX w. o pow 2,2ha, o nieczytelnym układzie przestrzennym. Dawniej był powiązany widokowo z otaczającym go krajobrazem. W południowej i zachodniej części zachował się różnogatunkowy starodrzew. W północno-wschodniej części parku znajdują się resztki zdziczałego dworskiego sadu. Wśród drzew dominują jesiony wyniosłe, wiązy, klony, lipy, kasztanowce, oraz robinie akacjowe. Można tu również spotkać klon srebrzysty, oczar omszony chińskiego pochodzenia, wierzbę mandżurską, oraz ciernistą śliwę tarninę. Kilka rosnących tu drzew osiągnęło rozmiary pomnikowe: siedem wiązów pospolitych i jesion wyniosły o obw. w pierśnicy 300cm. Około 200 m na wschód od dworu, w dawnej części parku znajduje się zdewastowany grobowiec rodzinny właścicieli majątku.
(Kuba Zygmunt, za: polskiezabytki.pl, zlotnikikujawskie.pl)

7. Dwór w Krężołach

Fot. Marek Kujawa
www.polskiezabytki.pl

W XIX w. istniał w tym miejscu folwark, potem wybudowano obecny dwór. Po wojnie został on znacjonalizowany, ziemię rozparcelowano, a w dworku utworzono mieszkania.

Jest to budynek piętrowy, wzniesiony na rzucie litery "L", murowany z cegły i otynkowany. Nowsze wejście dobudowane w płn.-zach części budynku, pod kątem 45 st. Wejście główne znajduje się w nieznacznym ryzalicie w płn. elewacji, zwieńczonym skromnym przyczółkiem. Elewacje posiadają skromny detal architektoniczny: gzymsy, ozdobne obramienia okien i boniowane narożniki. W sąsiedztwie zachowały się zabudowania gospodarcze, nie ma parku. Od 1961 r. dwór jest własnością prywatną.
(polskiezabytki.pl)

8. Pałac w Tucznie

Tuczno. Pałac. fot. Włodzimierz Bykowski

W Tucznie znajduję się neoklasycystyczny pałac z ok. 1868 r. Zbudowany on został dla rodziny Wichlińskich. Wejście do pałacu poprzedzają szerokie schody, oraz portyk kolumnowy w wielkim porządku z pseudojońskimi głowicami, zwieńczony trójkątnym frontonem. Zachodnią elewację wychodzącą na park zdobi taras ze schodami, który pełnił funkcję parteru ozdobnego. Obok pałacu rozciąga się park z 2 poł. XIX w. o układzie przestrzennym nawiązującym do ogrodu renesansowego. Wszystkie części parku w harmonijną całość łączył płynny układ ciągów komunikacyjnych. W części przy jeziorze dominowały wiązy, olchy, oraz wierzby. W latach 50-tych XX w. wykarczowano sad, który zamieniono na pola uprawne, w 1980 r. do płd. strony pałacu dobudowano pawilon na potrzeby szkoły, a w obrębie parku założono boisko sportowe, oraz plac zabaw. Na terenie założenia zachował się cenny drzewostan w wieku 120-160 lat. Reprezentują go głównie lipy drobnolistne, kasztanowce białe i robinie akacjowe. Z gatunków obcego pochodzenia: klony cukrowe, żółte orzechy włoskie, sosny wejmutki i sony czarne, morwy białe, lilaki pospolite, derenie białe, karagany syberyjskie, oraz śnieguliczki białe. W poczet pomników przyrody zaliczone zostały dwie lipy szerokolistne, trzy wiązy szypułkowe, klon cukrowy, wierzba krucha, klon srebrzysty, oraz lipa drobnolistna i kasztanowiec biały o obwodach ponad 410cm w pierśnicy.

http://www.nasze.kujawsko-pomorskie.pl

(Natalia)